شیشه تاخیردهنده آتش — راهنمای جامع و کاربردی

شیشه تاخیردهنده آتش (Fire‑retardant / Fire‑resistant glass) نوعی شیشهٔ ساختمانی است که برای محدود کردن انتشار آتش و گرما بین فضاها طراحی شده است. این شیشه‌ها در ساختمان‌های عمومی، بیمارستان‌ها، مدارس، دفاتر و فضاهای صنعتی برای حفظ جان افراد و تأمین زمان تخلیه به کار می‌روند.

1. تعریف و هدف

  • هدف اصلی: جلوگیری یا کاهش انتقال آتش، دود و گرمای تابشی بین فضاها برای زمان مشخصی (مثلاً 30، 60، 90، 120 دقیقه).
  • کاربرد: در درها، پنجره‌ها، پارتیشن‌ها، نماها و بازشوهایی که نیاز به تقسیم‌بندی مقاوم در برابر آتش دارند.

2. انواع اصلی شیشه‌های مقاوم در برابر آتش

  1. شیشهٔ سرامیکی (Ceramic glass / Fire‑resistant glass):
    • در دماهای بالا شکل و شفافیت خود را حفظ می‌کند.
    • معمولاً برای دیدِ طولانی‌مدت در شرایط آتش مناسب است.
  2. شیشهٔ لمینت شده با لایهٔ تورم‌کننده (Intumescent laminated):
    • دارای لایه‌های پلیمری است که در برابر حرارت منبسط و تبدیل به یک لایهٔ محکم عایق می‌شود.
    • عملکرد عایق حرارتی (Insulation) و یکپارچگی (Integrity) را ارائه می‌دهد.
  3. شیشهٔ سیم‌دار (Wired glass):
    • سیم فلزی در داخل شیشه برای جلوگیری از سقوط شیشه.
    • معمولاً امروزه کمتر توصیه می‌شود به علت خطرات شکستن و افتادن، و عملکرد پایین در برابر گرمای تابشی.
  4. شیشهٔ چندلایهٔ خاص (e.g., SGP/SGP‑like interlayers):
    • ترکیبات لمینت با لایه‌های خاص برای افزایش استحکام و مقاومت حرارتی.
  5. شیشهٔ سخت شدهٔ خاص یا پوشش‌دهی‌شده:
    • برخی پوشش‌ها و چاشنی‌ها می‌توانند زمان مقاومت را افزایش دهند.

3. چگونه کار می‌کند؟ (مکانیزم‌ها)

  • اینتومسنت (Intumescent): لایه‌های پلیمری که با حرارت منبسط شده و لایهٔ عایق ایجاد می‌کنند.
  • ساختار سرامیکی: ساختار شیشه‌ای که تحت دما تغییر شکل نمی‌دهد و شکست حرارتی کمتری دارد.
  • چندلایه بودن: استفاده از لایه‌های متعدد برای حفظ یکپارچگی و کاهش انتقال حرارت.
  • سیم‌گذاری: جلوگیری از ریزش سریع شیشه، اما عایق‌سازی حرارتی ضعیف.

4. استانداردها و طبقه‌بندی‌ها

  • استانداردهای بین‌المللی مهم:
    • EN 13501-2 / EN 1364 / EN 1634 (اروپا) — طبقه‌بندی EI (Integrity + Insulation).
    • UL 9, UL 10B, UL 10C و ASTM E119 (آمریکا).
    • BS 476 (بریتانیا، قدیمی‌تر ولی همچنان مورد استفاده).
  • نمادهای معمول:
    • E — Integrity (حفظ یکپارچگی از عبور شعله و گازهای داغ).
    • I — Insulation (محدود کردن انتقال دما به سمت دیگر).
    • مثال: EI‑60 یعنی حفظ یکپارچگی و عایق‌سازی تا 60 دقیقه.

برای الزامات دقیق نصب و کلاس‌بندی در ایران، بهتر است با سازمان آتش‌نشانی یا استاندارد ملی مشورت کنید — منبع دقیق محلی را در صورت نیاز بفرستید.

5. مزایا و معایب (خلاصه)

  • مزایا:
    • افزایش زمان تخلیه و ایمنی، کاهش گسترش آتش.
    • امکان نگه داشتن دید و نور بین فضاها.
    • گزینه‌های متنوع متناسب با نیازهای معماری.
  • معایب:
    • هزینه نسبتاً بالاتر از شیشهٔ معمولی.
    • نیاز به قاب‌بندی و نصب مخصوص.
    • برخی انواع (مانند سیم‌دار) عملکرد حفاظتی کمتری در برابر حرارت دارند.
    • در صورت نصب نادرست، کارایی کم می‌شود.

6. نکات فنی برای انتخاب

  • درجهٔ آتش (Fire rating): EI‑30، EI‑60، EI‑90، EI‑120 — بر اساس نیاز ایمنی و کاربری.
  • ضخامت و ساختار: از 6 میلی‌متر تا چندین ده میلی‌متر بسته به نوع و لایه‌ها.
  • قاب و فریم: قاب باید با شیشهٔ مقاوم‌سازی سازگار و دارای گسکت‌ها و مواد درزگیر مخصوص باشد.
  • اندازه و ابعاد بازشو: محدودیت‌های اندازه برای هر محصول وجود دارد (بیشتر برای شیشه‌های سرامیکی).
  • استاندارد آزمایشگاه: اطمینان از تست و گواهی بین‌المللی یا ملی محصول.
  • ترکیب با شیشهٔ سکوئریت (tempered): سعی کنید تفاوت‌ها را بشناسید؛ شیشهٔ سکوریت معمولی مقاومت آتش بالایی ندارد.

7. نصب و نگهداری

  1. نصب توسط تیم مجرب و مطابق دیتیل سازنده و استانداردها.
  2. استفاده از قاب‌های دارای گواهی و سیستم‌های عایق مناسب.
  3. بررسی دوره‌ای درزها، چسب‌ها، و گسکت‌ها.
  4. عدم سوراخ‌کاری یا برش بعد از نصب بدون تایید سازنده.
  5. در صورت آسیب یا شکستگی، تعویض فوری با محصول مطابق استاندارد