قوانین بازرگانی در اغلب کشورها از نظر کلیات به یکدیگر شبیه‌اند، اما در جزئیات تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. حالا تصور کنید در یک معامله بین‌المللی، اختلافی میان خریدار و فروشنده به‌وجود بیاید. سؤال اینجاست که براساس قوانین کدام کشور باید به این اختلاف رسیدگی شود؟ یا اینکه تعهدات هر طرف دقیقاً بر چه مبنایی تعریف شده است؟ اینجاست که اینکوترمز 2020 وارد عمل می‌شود. این مجموعه قوانین، مرز وظایف خریدار و فروشنده را به‌روشنی مشخص می‌کند و از بروز اختلاف‌های حقوقی جلوگیری می‌کند. در ادامه این مطلب، با جزئیات و مهم‌ترین نکات اینکوترمز 2020 بیشتر آشنا خواهید شد.
اینکوترمز چیست؟
کلمه اینکوترمز از ترکیب سه کلمه International Commercial Terms یعنی قواعد بین المللی بازرگانی تشکیل شده است و در نهایت به کلمه incoterms ختم شده است. اتاق بازرگانی بین المللی (ICC)، مجموعه‌ای از قوانین را در سال 1936، تحت عنوان اینکوترمز ایجاد کرده است تا تجارت بین الملل در سرتاسر جهان تسهیل گردد. اینکوترمز با شفاف سازی تعهدات خریداران و فروشندگان در انجام تجارت بین المللی، آن‌ها را از سردرگمی دور می‌کند. این قواعد برای تفکیک هزینه‌ها و مسئولیت‌های بین فروشنده و خریدار استفاده می‌شود. هر دو طرف درگیر در قرارداد تجاری موظف هستند تا از قوانین اینکوترمز که در قرارداد تجاری منعقد می‌کنند، پیروی کنند. از اینکوترمز می‌توان برای درک بهتر شرایط هر دو طرف و همچنین تعیین قوانین موجود در قرارداد استفاده کرد. بازنگری و تغییر و اصلاح اینکوترمز به دلیل تغییر در محیط و ابزارهای تجارت بین الملل، توسط اتاق بازرگانی بین المللی انجام می‌شود.
اینکوترمز 2024
اصطلاح «اینکوترمز 2024» در حال حاضر یک برداشت نادرست و رایج در میان فعالان تجاری است. در واقع، قواعد اینکوترمز هر 10 سال یکبار توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) به‌روزرسانی می‌شود و آخرین نسخه رسمی آن، اینکوترمز 2020 است. بنابراین، چیزی به نام “اینکوترمز 2025” هنوز منتشر نشده و استفاده از این عنوان بیشتر به اشتباه رایج یا پیش‌فرض ذهنی افراد برمی‌گردد. تا زمان اعلام رسمی نسخه جدید از سوی ICC، تمامی معاملات بین‌المللی باید بر اساس نسخه 2020 تنظیم و تفسیر شوند.
اینکوترمز هر 10 سال یکبار آپدیت می‌شود و تاکنون در سال‌های 1953، 1967، 1976، 1980، 2000 و 2010 و 2020 آپدیت شده است.
قواعد اینکوترمز 2020 + اصطلاحات اینکوترمز
در اینکوترمز 2020 قواعد به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- دسته اول قواعدی که مربوط به تمامی روش‌های حمل می‌باشند مانند EXW ,FCA ,CPT ,CIP ,DPU ,DAP ,DDP.
- دسته دوم قواعدی که تنها مربوط به حمل دریایی می‌باشند مانند FAS ,FOB ,CFR ,CIF
در ادامه به تفسیر هر یک از ترم های اینکوترمز خواهیم پرداخت:
FCA یا FREE CARRIER : تحویل در محل تعیین شده به حمل کننده در کشور مبدأ
در این روش زمانی مسئولیت فروشنده به پایان می‌رسد که کالا فرآیندهای ترخیص صادراتی را پشت سر گذاشته باشد، تشریفات گمرکی انجام شده باشد و بار به حامل تحویل داده شود.
این که حامل کیست و در چه مکانی بار به او تحویل داده می‌شود باید توسط خریدار تعیین شده و در قرارداد ذکر شود. پس از تحویل بار به حامل، فروشنده رفع مسئولیت کرده و دیگر هیچ مسئولیتی بر عهدهٔ وی نیست.
از اینجا به بعد تمامی مسئولیت‌ها و ریسک‌ها بر عهدهٔ خریدار میباشد.
نقطهٔ ریسک این فرایند زمان حمل بار است.
تمامی هزینه‌های مربوط به حمل و بیمه نیز با خریدار است.
در این روش نیز خریدار می‌تواند از تمامی شیوه‌های حمل و نقل استفاده کند.
توصیه می‌شود برای جلوگیری از هرگونه مشکل، محل دقیق تحویل کالا در قرارداد مشخص شود.
FAS یا Free Alongside Ship : تحویل در کنار کشتی
در این روش دقیقاً زمانی مسئولیت فروشنده به پایان می‌رسد که کالا در کنار کشتی و روی اسکله تحویل داده شود.
تمامی هزینه‌های مربوط به حمل و بیمه و بازرسی کالا بر عهدهٔ خریدار است.
کلیه ریسک‌های ناشی از صدمه دیدن کالا حین بارگیری و حمل بر عهدهٔ خریدار است.
این روش تنها مناسب حمل و نقل دریایی و یا حمل در آبراه‌های کشور میباشد.
اگر محل دقیق تحویل کالا در قرارداد مشخص نشود، ممکن است فروشنده کالا را در جایی تحویل بدهد که راحت‌تر است؛ پس به این نکته حتماً توجه ویژه‌ای داشته باشید.
FOB یا Free On Board : تحویل کالا روی کشتی یا شناور
فروشنده تحویل کالا را هنگامی به انجام می‌رساند که کالا را در بندر بارگیری تعیین شده (مبدأ) روی کشتی بارگیری می‌نماید. به عبارتی خریدار از این لحظه به بعد باید مسئولیت کلیه مخارج کالا و خطرهای از میان رفتن کالا یا آسیب دیدن آن را تقبل کند.
تحویل روی عرشه برای این قاعده صحیح نیست. در نسخه 2000 بعد از عبور کالا از ریل یا نرده کشتی تعهدات فروشنده پایان یافته و ریسک به خریدار منتقل می‌شد اما در نسخه 2010 عبارت ریل یا نرده از توضیح این قاعده حذف شده است و در سال 2020 نیز به همان صورت است.
تمامی هزینه‌های مربوط به حمل، بیمه و بازرسی بر عهدهٔ خریدار میباشد.
این روش تنها مختص حمل دریایی میباشد.
در روش‌های این گروه فروشنده موظف است تا تمامی هزینه‌های انتقال کالا تا مقصد را متقبل شود اما تمامی ریسک‌ها، فقدان و یا خسارات کالا مربوط به خریدار است.
می‌توان گفت در این روش تقریباً تقسیم مسئولیت اتفاق میفتد.
CFR یا Cost and Freight : قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد
این قانون بدین معناست که فروشنده تحویل کالا را هنگامی به انجام می‌رساند که کالا در بندر مبدأ در شناور بارگیری شده و هزینه‌های متعارف رساندن کالا به بندر مقصد را پرداخت می‌نماید.
این روش همان C&F سابق است که در نسخه سال 2000 به CFR تغییر نام داد.
بهتر است در این قاعده نام هر دو بندر (مبدأ و مقصد) مشخص شود.
CIF یا Cost : Insurance and Freight هزینه، بیمه و کرایه حمل تا مقصد
این روش مخصوص حمل دریایی است. فروشنده کالا را بعد از بارگیری در شناور یا کشتی به شرکت حمل تحویل می‌دهد.
فروشنده موظف است کرایه، حق بیمه و دیگر هزینه‌های عرف تا بندر مقصد را نیز پرداخت نماید. باید دقت شود فروشنده فقط موظف به پرداخت هزینه‌های ذکر شده است و تعهدی بابت ریسک و خطرات اجرای این مراحل بعد از بارگیری در بندر مبدأ ندارد.
هزینه‌ی حمل و همچنین بیمه‌ی کالا با فروشنده است. فروشنده موظف است تا کالاها را در بندر مقصد تعیین شده تحویل گیرنده دهد.
دامنه قرارداد و پوشش بیمه باید دست کم از لحظه انتقال خطر (بارگیری کالا در کشتی یا شناور در بندر مبدأ) تا زمان رسیدن کالا به مقصد مورد توافق باشد.
CPT یا Carriage Paid To : تحویل با پرداخت کرایه حمل تا مقصد
پرداخت کرایه حمل کالا تا … ” بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل کننده‌ای که خود تعیین کرده است تحویل می‌دهد اما هزینه‌های لازم جهت حمل کالا تا مقصد مقرر به عهده فروشنده میباشد.
بیشتر از این روش برای حمل‌های زمینی و هوایی استفاده می‌شود.
زمانی مسئولیت فروشنده به پایان می‌رسد که وی کالا را تحویل اولین حمل کننده بدهد.
از این لحظه به بعد ریسک حمل با خریدار است.
هزینهٔ بیمه و عقد قرارداد بازرسی با خریدار است.
فروشنده هیچ گونه مسئولیتی در برابر بیمه شدن کالا ندارد.
CIP یا Carriage and Insurance Paid to : تحویل با پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد
این روش بیشتر مناسب حمل مرکب است.
زمانی که فروشنده کالا را دقیقاً به همان نقطه‌ای که در قرارداد با خریدار توافق کرده می‌رساند ریسک این روش به پایان می‌رسد.
در این مرحله فروشنده کالا را به حامل و یا فرد دیگری که از طرف خریدار در قرارداد به عنوان تحویل گیرنده تعیین شده تحویل می‌دهد.
تمامی هزینه‌های مربوط به بیمه و حمل کالا کاملاً بر عهدهٔ فروشنده میباشد. عقد قرارداد بازرسی و تمامی هزینه‌های مربوط به بازرسی بر عهدهٔ خریدار است.
دراین قاعده فروشنده موظف به گرفتن بیمه نامه کلوز A می باشد، در صورتی که در نسخه اینکوترمز 2010 ارائه بیمه نامه با کلوز C کفایت می‌کرد. ضمنا ارز بیمه نامه باید با ارز معامله یکسان باشد و بیمه نامه باید دست کم 110 درصد ارزش کل محموله را پوشش دهد.
DPU یا Delivered at place unloaded تخلیه کالا توسط فروشنده در مقصد تعیین شده
طبق این قاعده فروشنده باید کالا را در مقصدی که طبق توافق تعیین شده است تخلیه کند و تحویل دهد.
فروشنده موظف به پرداخت تمام هزینه‌های بار (نرخ صادرات، حمل و نقل، تخلیه بار از حمل کننده در مقصد یا ترمینال مورد نظر و هزینه‌های مقصد)
بعد از تخلیه بار در ترمینال (منظور از ترمینال بندر، فرودگاه و یا ترمینال داخل تعویض بار میباشد) خریدار مابقی هزینه‌ها را باید پرداخت کند.
هزینه‌های تاخیر در ترمینال نیز به عهده فروشنده خواهد بود.
DAP یا Delivered At Place تحویل کالا در محل معین شده کشور مقصد
فروشنده در این قاعده موظف است که هماهنگی‌های لازم نسبت به حمل و نقل کالا و تحویل آن و آماده سازی جهت تخلیه بار در محل توافقی را انجام دهد.
لازم به ذکر است که در این قاعده، پرداخت مالیات و بیمه بر عهده فروشنده نمی‌باشد
DDP یا Delivered Duty Paid تحویل کالا در محل قید شده در کشور مقصد
در این قاعده فروشنده موظف به تحویل کالا در محل تعیین شده در کشور مقصد است. تفاوت قاعده DDP با DAP در این است که فروشنده باید تمامی هزینه‌ها از جمله حقوق و عوارض ورودی و مالیات را پرداخت نماید.
تغییرات در اینکوترمز 2020
از 1 ژانویه 2020، کلیه امور تجارت بین المللی طبق آخرین اینکوترمز تدوین شده یعنی اینکوترمز 2020 تنظیم شده است.
تغییرات اصلی اینکوترمز 2020 نسبت به اینکوترمز 2010 عبارت اند از:
- در اینکوترمز 2020، DPU جایگزین DAT شده است. در DAT کالا در ترمینال تحویل داده می‌شد و عبارت ترمینال ابهاماتی را بوجود آورده بود که در اینکوترمز 2020 اصلاح شد و منظور از DPU تحویل در مکان تخلیه شده است و به ترمینال محدود نمی‌شود.
- تغییر دیگر به بیمه شدن کالا مربوط می‌شود. در اینکوترمز 2010 فروشنده موظف به بیمه کالا با کلوز c (حداقل پوشش بیمه) بود، اما در تغییرات اینکوترمز 2020 فروشنده موظف است تا کالا را با کلوز a بیمه کند.
جدول اینکوترمز 2020
در جدول اینکوترمز 2020، به طور کامل نحوه تقسیم تعهدات، هزینه‌ها و خطرات بین فروشنده و خریدار، به شکل استاندارد لیست شده است.
با توجه به این جدول، خریداران تمایل دارند تا از اینکوترمزهای پایین جدول استفاده کنند. از طرفی فروشندگان تمایل دارند تا به بالای جدول نزدیک شوند تا از نظر مسئولیت و هزینه‌ها، بهترین شرایط را از آن خود کنند
اینکوترمز شامل چه مسائلی می‌شود؟
اینکوترمز ویژه قرارداد فروش میباشد. به بیان دیگر در اینکوترمز رابطه و تعهدات بین خریدار و فروشنده مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر چند بدیهی است استفاده از یک قاعده اینکوترمز 2020 بر دیگر قراردادها (به طور ویژه قرارداد حمل) نیز تأثیرگذار است؛ بنابراین اینکوترمز، بخشی از تعهدات خریدار و فروشنده را مشخص نموده است و به موارد زیر مربوط نمی‌شود:
- ویژگی‌های کالای مورد معامله (زمان، روش، ابزار و ارز پرداخت قیمت)
- ممنوعیت‌های صادراتی و وارداتی
- مالکیت معنوی کالا و انتقال آن از فروشنده به خریدار
- تأثیر وقایع پیش بینی نشده در اجرای مسئولیت‌ها
- فورس ماژور و هارد شیپ
عدم آشنایی با قوانین اینکوترمز چه عواقبی دارد؟
هر تاجری موظف است تا برای به روز بودن در تجارت بین الملل با تمامی قوانین اینکوترمز آشنا شود؛ چرا که در اصل این قوانین به نفع تجار طراحی شده‌اند و به آنان کمک می‌کنند تا با دردسرها و اختلافات کمتری با تاجران کشورهای دیگر به فعالیت‌های بازرگانی بپردازند.
تفسیر قواعد اینکوترمز
EXW – EX WORK در جدول اینکوترمز 2020 قاعده EXW به معنای تحویل در محل تعیین شده ازجمله انبار، کارخانه، دفتر و هر محل دیگری که در قرارداد مشخص شده است، میباشد. قابل ذکر است این محل نباید الزاماً محل خود فروشنده باشد و طبق قرارداد می‌تواند محل دیگری نیز باشد.
فروشنده باید کالا را مطابق قرارداد بسته بندی و سالم تحویل خریدار بدهد.
تمامی مسئولیت‌ها از این لحظه به بعد مشمول خود خریدار می‌شود.
این مسئولیت‌ها عبارت‌اند از:
- بارگیری
- حمل و نقل
- بیمه
- گمرک
- ریسک حمل و …
در واقع در این روش خریدار تعهد دارد تا کالا را از مبدأ به مقصد حمل کرده و تمامی مسئولیت‌ها و ریسک‌های این روند را می‌پذیرد. این روش در تمامی شیوه‌های حمل و نقل قابل استفاده است.
محل دقیق تحویل بار باید در قرارداد مفصلاً و واضح ذکر شود تا ریسک خریدار را کمتر کند.
باید دقت کرد که ترجمه “تحویل درب کارخانه” برای این قاعده ترجمه کاملی نیست و بهتر است به “تحویل در محل تعیین شده بدون ترخیص صادراتی” ترجمه شود.